Bij de bronnen staan de kerkrekeningen vermeld, maar, wat vertelt een kerkrekening ons?
Een kerk in de zestiende en zeventiende eeuw was een instelling met eigen inkomsten en uitgaven.
Van deze inkomsten en uitgaven moest verantwoording gegeven worden aan de landdeken. Deze kwam de rekeningen jaarlijks nakijken en goedkeuren.
De rekening werd niet door de pastoor opgemaakt maar door de kerkmeester. Er waren blijkbaar meerdere kerkmeesters maar er was er maar één verantwoordelijk voor de rekeningen. Deze functie, die betaald werd, wisselde jaarlijks. Wij vinden verschillende Clauwaerts als kerkmeesters in 1618, 1631 en 1696.
De openingsparagraaf, zoals deze van 1631, bevat steeds de naam van de kerkmeester van dienst:
De rekeningen waren in de vroegste perioden nog vrij ongestructureerd, alle ontvangsten staan door elkaar. Vanaf 1589 worden ze strikt ingedeeld in ontvangst van pachten, van renten, van diensten en natuurlijk ook de uitgaven.
De ontvangst van pachten bevat steeds dezelfde terugkerende posten en vermeld de pacht (verhuur) van de gronden, in bezit van de kerk van Hekelgem.
De renten behandelen zowel de inkomsten van de intrest op leningen als de zogenaamde eeuwigdurende renten die testamentair aan de kerk nagelaten werden voor bv. het uitvoeren van jaarlijkse gezongen missen die door de erfgenamen moesten betaald worden. Deze renten gingen over van vader op zoon en keren dus elk jaar terug.
De diverse inkomsten of “inkomsten van accedenten” zijn niet altijd verklaard en ze beslaan meestal slechts een enkel lijntje.
Steeds weerkerend is de verkoop van het fruit van het kerkhof (appelen en peren) en van het “gers” – gras en het hout van het kerkhof. Hier vinden we ook enkele malen een Clauwaert als koper. Vraag blijft wat ze met zo een hoeveelheid fruit deden?
Na 1620 werd het fruit niet meer aan één persoon verkocht maar aan “diversche ingesetenen van de prochie”
Een andere bron van inkomsten is de omhaling van Hop die elk jaar door de kerkmeesters gedaan werd. De kerk beschikte over een eigen ast, kon de hop stokkeren en verkocht de hop als de prijs het hoogste was.
Bij de uitgaven hoorde het onderhoud van de kerk, de processie op de derde sinksendag en de verloning van de pastoor en koster die met de hoofdmoot gaan lopen.
De oudst bewaarde rekening is van 1568. Opvallend zijn de vele giften in natura zoals boter, kippen, eieren,…
Deze verdwijnen later of, wat meer realistisch is, ze worden niet meer opgesomd
Ook typisch voor deze tijd zijn de inkomsten uit het opbaren van overledenen
Later worden de uitvaarten stuk per stuk vernoemd. De jaren met pest zijn duidelijk te herkennen. In gewone jaren waren er 4 tot 6 overlijdens, dan vinden we er plots 26!
In 1568 betaald men een persoon om de honden uit de kerk te houden en later zelfs iemand om de vleermuizen te verwijderen.
Gaia zou de kerk van Hekelgem geen goed hart toedragen want op een gegeven ogenblik betaalt men zelfs iemand om de uilen te schieten.
Voor de volgende jaren is slecht sporadisch een rekening bewaard: 1574, 1589 zijn de uitzonderingen. Vanaf dan volgen de bewaarde rekeningen elkaar op.
Deze oudste rekeningen tonen ook de gevolgen van de beeldenstorm die Hekelgem niet ongemoeid liet: men vind de posten terug van de herstellingen van en aan de kerk.
Hier komt ook de oudste vermelding van een Clauwaert. Pieter heeft in 1589 helpen metsen en wordt hiervoor betaald.
Meer details hierover zijn te vinden in een ander artikel.
Kortom, de kerkrekeningen geven, wanneer men weet tussen de lijnen te lezen, een volledig overzicht van het rijlen en zeilen van een dorp
Overzicht Clauwaerts 13e eeuw
Overzicht Clauwaerts 14e eeuw
Gillis Clauwaert (einde 14e – begin 15e eeuw)